بازار مالی یا بازار سرمایه چیست؟ آشنایی با تقسیم بندی انواع بازارهای سرمایه

بازار مالی یا بازار سرمایه چیست؟

بازار مالی به بازاری گفته می شود که در آن تجارت و ایجاد دارایی های مالی مانند سهام، بدهی، اوراق قرضه، مشتقات، ارز و غیره صورت می گیرد. این بازارها در تخصیص منابع محدود  اقتصاد کشور نقش اساسی دارند. بازار مالی برای خرید و فروش دارایی ها با قیمتی که توسط تقاضا کننده و عرضه گر تعیین می شود، بستری را در اختیار خریداران و فروشندگان برای معامله قرار می دهد. (1)

به عبارت ساده تر، صاحبان مشاغل و سرمایه گذاران می توانند به منظور افزایش پول و سرمایه خود به بازارهای مالی مراجعه کنند تا بتوانند به ترتیب کار خود را توسعه دهند و درآمد بیشتری کسب کنند. اغلب، این بازارها با نامهای مختلفی از جمله "وال استریت" و "بازار سرمایه" هم خوانده می شوند، اما آن ها هنوز هم به بازارهای مالی اشاره دارند. (2)



بگذارید با مثالی بازار مالی را برای شما شرح دهیم، بانکی را تصور کنید که شخصی حساب پس انداز خود را در آن نگهداری می کند. این بانک، می تواند از وجوه نقد خود و پول سایر سپرده گذاران به منظور اعطای وام به افراد و سازمان های دیگر استفاده کند. سپرده گذاران، هم به وضوح می توانند سرمایه و سود خود را ماهانه بررسی و مشاهده کنند و متوجه میزان رشد یا کاهش سرمایه خود شوند.

بدین صورت، بانک ذکر شده در مثال فوق به عنوان یک بازار مالی که به سپرده گذاران سود می رساند، عمل کرده و شناخته می شود. می توان گفت، از طریق بازار مالی مبادله ابزارهای مالی و اوراق بهادار تسهیل می شود. انواع مختلفی از بازار مالی وجود دارند، از جمله آن ها می توان به بازارهای پول، بازارهای پیشخوان، بازار مشتقات، بازار اوراق بهادار، بازار کالاها و غیره اشاره کرد. (3)

عملکردهای بازار مالی

عملکردهای مختلفی در بازارهای مالی همانند تعیین قیمت، فراهم سازی فرصت برای سرمایه گذاری و غیره انجام می گیرد. به همین منظور در ادامه شما را به طور دقیق  با انواع عملکردهای بازار مالی آشنا خواهیم کرد:
 

• تعیین قیمت

بازار مالی عملکرد کشف قیمت ابزارهای مختلف مالی را که بین خریداران و فروشندگان در بازار مالی معامله می شوند، را برعهده دارد. به همین منظور، بازار مالی بخشی را فراهم می کند که با استفاده از آن قیمت های موجود در دارایی های مالی که به تازگی صادر شده اند، تعیین می شوند. (3)
 

• بسیج بودجه

علاوه بر تعیین قیمت، بازده وجوه سرمایه گذاری شده توسط سرمایه گذار و شرکت کنندگان در بازار مالی تعیین می شود. و انگیزه افرادی که به دنبال سرمایه گذاری هستند، به نرخ بازده مورد نیاز سرمایه گذاران وابسته است. به  همین دلیل، فقط در بازار مالی چگونگی استفاده از وجوه در دسترس وام دهندگان یا سرمایه گذاران در بین افراد نیازمند وجوه تخصیص می یابد. بنابراین، بازار مالی به بسیج بودجه سرمایه گذاران کمک می کند.


 

• نقدینگی (یا قابلیت تبدیل به پول)

عملکرد نقدینگی بازار مالی فرصتی را برای سرمایه گذاران فراهم می کند تا ابزارهای مالی خود را با ارزش منصفانه غالب در بازار هر زمان که مایل هستند، در بازار به فروش برسانند. البته، در صورت عدم وجود نقدینگی در بازار مالی، سرمایه گذار مجبور است اوراق بهادار مالی یا ابزار مالی را نزد خود نگه دارد تا شرایط موجود در بازار برای فروش آن دارایی ها مناسب گردد. بنابراین، در بازار مالی سرمایه گذاران می توانند اوراق بهادار خود را به راحتی به فروش برسانند و اینگونه به پول نقد برسند.
 

• ریسک در بازار مالی به اشتراک گذاشته می شود

بازار مالی عملکرد تقسیم ریسک را انجام می دهد، زیرا شخصی که متعهد به سرمایه گذاری است با افرادی که سرمایه خود را در این سرمایه گذاری ها می گذارند، متفاوت است. با کمک بازار مالی، این ریسک از شخصی که متعهد به سرمایه گذاری است، به افرادی که وجوه مربوط به سرمایه گذاری ها را تأمین می کنند، منتقل می کند.
 

• دسترسی آسان

صنایع برای جمع آوری وجوه به سرمایه گذاران احتیاج دارند و سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری و افزایش پول خود به صنایع نیاز دارند. بنابراین، بازار مالی خریدار و فروشنده بالقوه را به راحتی برای سرمایه گذاری کنار یکدیگر قرار می دهد، تا بدین گونه به آن ها کمک کند، در وقت و هزینه خود برای یافتن خریدار و فروشنده بالقوه صرفه جویی کنند.
 

• کاهش در هزینه های معامله و تدارک اطلاعات

معامله گر برای انجام معامله و سرمایه گذاری به انواع مختلفی از اطلاعات نیاز دارد و  بازار مالی هر نوع اطلاعات مورد نیاز معامله گر، سرمایه گذار و فروشنده  را  بدون نیاز به هزینه کردن پول و برای کمک به آن ها گردآوری می کند. به این ترتیب، بازار مالی هزینه معاملات را کاهش می دهد.
 

• تشکیل سرمایه

بازارهای مالی این امکان را فراهم می کنند که از طریق آن ها پس انداز جدید سرمایه گذاران در کشور جریان یابد و اینگونه به شکل گیری سرمایه بیشتر کشور کمک شود.

ریسک های بازار مالی

ریسک بازار مالی بر عملکرد کلی سرمایه گذاران در بازار مالی تاثیر می گذارد. ریسک بازار که تحت عنوان"ریسک سیستماتیک" هم شناخته می شود، به راحتی از بین نمی رود و می توان از راه های دیگر برای مقابله با آن استفاده کرد. از جمله عوامل ریسک بازار مالی می توان به رکود اقتصادی، آشفتگی سیاسی، تغییر در نرخ بهره، بلایای طبیعی و حملات تروریستی اشاره کرد.

ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار به طور همزمان بر کل بازار مالی تأثیر می گذارد و این می تواند با خطر غیر سیستماتیک در تضاد باشد که مختص به یک شرکت یا صنعت خاص است و با عناوینی همانند "خطر غیر سیستماتیک"، "ریسک خاص"، "ریسک متنوع سازی" یا "ریسک باقیمانده" شناخته می شود. ریسک متنوع سازی با تغییراتی در سیستم شرکت یا صنعت تغییر می کند و اینگونه منجر به کاهش ریسک خاص شد. (4)

در ادامه شما را با برخی از ریسک های بازار مالی جهانی در سال 1399 آشنا می کنیم:
 

• افزایش مداوم نابرابری ثروت، نابرابری درآمد و نابرابری در مراقبت های بهداشتی.

 

• رشد آهسته در کشور چین، اروپا و ژاپن که بهای دلار آمریکا را هدف قرار داده است.

 

• کاهش علاقه مندی به کشور ایالت متحده به واسطه سیاسیت فعلی این کشور، که در نهایت بر بازارهای مالی تاثیر گذاشته است.

 

• عدم تطابق بین تقاضا و عرضه در اسکناس ها.

 

• افزایش بدهی با بازده منفی سرمایه گذاران جهانی.

 

• کاهش سود شرکت که به معنای خرید کمتر است.

 

• کوچک سازی صنعت اتومبیل جهانی که بر بازار و اقتصاد جهانی تاثیرگذار است.

 

• سقوط قیمت خانه در برخی کشورها مانند استرالیا، کانادا و غیره. (5)

همانطور که بالاتر ذکر شد، اقتصاد جهانی بر اقتصاد کشورهای مختلف تاثیرگذار است و سیاست های خارجه می توانند به طور مستقیم بر بازارهای مالی کشورهای مختلف تاثیرگذار باشد، به همین منظور به چند مورد از ریسک های امسال اشاره کرده ایم تا با تاثیر منفی آن بر بازار مالی داخلی و خارجی آشنا شوید.

به عبارتی می توان گفت،  ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک بر عملکرد کل بازار به طور هم زمان تأثیر می گذارد. از آنجا که این امر کل بازار را تحت تأثیر قرار می دهد، دشوار است که بتوان در وضعیت آن تغییر سریعی ایجاد کرد. ریسک بازار مالی ممکن است شامل تغییر در نرخ بهره، نرخ ارز، رویدادهای ژئوپلیتیکی یا رکود اقتصادی باشد. (4) از جمله انواع ریسک های اصلی بازار مالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 

ریسک نرخ بهره

نوسانات ناشی از تغییر نرخ بهره که به دلیل عوامل اساسی مانند اعلامیه های بانک مرکزی مربوط به تغییر در سیاست های پولی و غیره رخ می دهند. این ریسک بیشتر مربوط به سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه است.
 

ریسک حقوق صاحبان سهام

ریسکی است که در تغییر قیمت سرمایه گذاری سهام وجود دارد، و ریسک تغییر قیمت کالاها از جمله نفت خام و ذرت را در بر می گیرد.
 

ریسک ارزی یا ریسک نرخ ارز

ناشی از تغییر قیمت یک ارز نسبت به ارز دیگر است. سرمایه گذاران یا بنگاه هایی که دارایی های خود را در کشور دیگری سرمایه گذاری می کنند، در معرض خطر ریسک ارزی قرار دارند.

بی ثباتی و ریسک پذیری بازار، به دلیل تغییرات قیمت یا اصطلاحا نوسانات قیمت رخ می دهد.  سرمایه گذاران می توانند از استراتژی های حمایت مالی برای محافظت در برابر نوسانات و کاهش ریسک بازار مالی  استفاده کنند. (4)  

طبقه بندی بازار مالی

طبقه بندی بازار مالی  براساس روش های زیر انجام می گیرد: (6)
 

• طبقه بندی براساس طبیعت مطالبه که به دو دسته بازار بدهی و بازار سهام تقسیم بندی می شود. بازار بدهی به بازاری گفته می شود، که در آن مطالبات ثابت یا ابزار بدهی مانند بدهی یا اوراق قرضه بین سرمایه گذاران خریداری و فروخته می شود. و بازار سهام به بازار گفته می شود که در آن سرمایه گذاران با ابزار سهام عدالت سروکار دارند، و این بازار شامل مطالبات باقیمانده است.

 

• طبقه بندی براساس بلوغ مطالبه که به دو دسته بازار پول و بازار سرمایه تقسیم بندی می شود. بازار پول به بازاری گفته می شود که در آن دارایی های پولی مانند کاغذ تجاری، گواهی سپرده گذاری، صورتحساب خزانه و غیره در طی یک سال بالغ گشته و مورد معامله قرار می گیرند. در این بازار معاملات از طریق یک شبکه مجازی یعنی فکس، اینترنت یا تلفن انجام می شوند. بازار سرمایه به بازاری گفته می شود که در آن دارایی های مالی میان مدت و بلند مدت در بازار سرمایه معامله می شوند.

 

• طبقه بندی براساس زمان تحویل که به دو گروه بازار نقدی و بازار معاملات آتی تقسیم می گردد. بازار نقدی شامل بازاری است که معامله بین خریداران و فروشندگان در زمان واقعی در آن انجام می گیرد و بازار معاملات آتی به بازاری گفته می شود که معاملات آتی کالا در یک تاریخ مشخص (آینده) در آن انجام می گیرد.

 

• طبقه بندی براساس ساختار سازمانی به دو گروه بازار مبادله ای و بازار OTC تقسیم بندی می شود. در واقع بازار مبادله ای یا (Exchange-Traded Market)، یک بازار مالی است که یک سازمان متمرکز با روال استاندارد آن را ارائه می دهد و Over-the-Counter Marke یا OTC یک سازمان غیر متمرکز و با روال های سفارشی مشخص است. (6)

نکات کاربردی برای موفقیت در بازار مالی

• ریسک کنید. اگر در مورد سرمایه گذاری خود نگران نیستید، پس این به معنای آن است که به اندازه کافی ریسک نمی کنید. شما باید به اندازه ای ریسک کنید که واقعا نگران شوید!

• عدم قطعیت ها را درک کنید. بدانید نتایج مالی با عدم اطمینان همراه هستند. اگر می خواهید یاد بگیرید چگونه با موفقیت سرمایه گذاری کنید، باید بدانید که هر سرمایه گذاری نوعی قمار است. هیچ کس نمی تواند با قاطعیت به شما بگوید در آینده چه اتفاقی می افتد، پس به خودتان اعتماد کنید و تصمیم بگیرید.

• با پذیرش ضررها درآمد بیشتری کسب کنید. ضرر و از دست دادن سرمایه، بخشی از فرآیند موفقیت است، با پذیرش این موضوع به خودتان کمک کنید تا بتوانید با به حداقل رساندن ضرر و زیان خود در سرمایه گذاری به موفقیت برسید.

• مشاوره مالی داشته باشید. شما با گفتگو درباره مسائل مالی با دوستان، مشاوران و افراد معتمد خود می توانید به مسیرهای جدیدی منتقل شوید که شما را به موفقیت مالی می رسانند.

• برای خودتان فکر کرده و تصمیم بگیرید. اجازه ندهید که تصمیمات و توانایی سرمایه گذاری شما تحت تأثیر دیگران قرار بگیرد. شخصا برای خود وقت بگذارید و به مسائل مالی خود فکر کنید، سپس برای آن ها تصمیم بگیرید و مسئولیت تصمیم خود را بپذیرید. (7)

حال که با بازار مالی، ریسک های آن، نحوه افزایش موفقیت خود در این بازارها، کاربردهای بازار مالی، و طبقه بندی بازار مالی آشنا شده اید، می توانید از این اطلاعات برای افزایش سرمایه خود و پیشروی در حوزه موفقیت مالی بهره ببرید و اینگونه به خواسته ها و آرزوهایتان دست پیدا کنید.
 

بازار سرمایه چیست؟

اصطلاح بازار مالی اصطلاحی است که برای حجم وسیعی از بازارها به کار می­رود و به­طور­کلی به هر بازاری که در آن تجارتی صورت بگیرد بازار مالی اطلاق می­شود.

ساختار بازار مالی در ایران از سه بازار تشکیل شده است: بازار سرمایه و بازار پول و بیمه. در این میان بازار سرمایه برای عملکرد اقتصاد حیاتی است، چرا که سرمایه جزئی ضروری برای تولید خروجی در اقتصاد است. در ادامه می­خواهیم به ­طور مفهومی با اصطلاح بازار سرمایه، انواع آن، عملکردها، ویژگی­ها و مزایا و معایب هر یک از آن­ها آشنا شویم.

بازار سرمایه شاخه­ وسیعی از بازار است که فرایند خرید و فروش ابزارهای مالی را تسهیل می­کند. در ابزارهای مالی دو گروه از اوراق هستند که در آن­ها سرمایه دخالت دارد: یکی اوراق مالکیت که به آن سهام گفته می­شود و دیگری اوراق بدهی که به اوراق قرضه/مشارکت معروف است. - یادآوری می­شود که اوراق قرضه از انواع اوراق بهادار است. برطبق تعاریف: بازار سرمایه یک نوع بازار مالی است که در آن اوراق بهادار براساس سهام، خرید و فروش می­شود.

بازار سرمایه پلی است که واحدهای اقتصادیِ دارای مازاد سرمایه، مانند شرکت ها یا دولت ها، پس انداز خود را به واحدهای سرمایه گذاری که به سرمایه نیازمندند، انتقال می دهد. بنابراین بازار سرمایه، واحدهای دارای پس انداز و سرمایه گذاران را با یکدیگر ارتباط می دهد. (8) و (9)



به بیان دیگر، بازارهای سرمایه محل­هایی هستند که پس­انداز و سرمایه­گذاری را ازسوی تامین­کنندگان سرمایه به سوی کسانی که به سرمایه نیاز دارند، هدایت می­کنند. بازار سرمایه محلی برای عرضه و فروش سهام و اوراق قرضه، برای بازه­های زمانی بیشتر از یک سال است. متداول­ترین بازارهای سرمایه، بازار سهام و بازار اوراق بهادار است. این بازارها به دنبال بهبود کارایی معاملات هستند؛ به این منظور کسانی را که سرمایه در اختیار دارند و افرادی که به دنبال سرمایه هستند را با یکدیگر جمع می­کنند و مکانی فراهم می­کنند که اشخاص بتوانند اوراق بهادار را مبادله نمایند. (10) و (11)

بازار سرمایه توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و دیگر قانون گذاران مالی نظارت می­شود.
 

عملکرد بازار سرمایه

• این بازار در ارتباط با سرمایه­گذاران و پس­اندازان عمل می­کند.

 

• حرکت سرمایه را تسهیل می­کند تا از سودآوری و بهره­وریِ بیشتر در درآمد ملی استفاده شود.

 

• رشد اقتصادی را تقویت می­کند.

 

• برای تامین اعتبار سرمایه­گذاری بلند­مدت، پس انداز ایجاد می­کند.

 

• باعث بهبود در اثربخشی تخصیص سرمایه می­شود.

 

• تجارت اوراق بهادار را تسهیل می­کند.

 

• موجب به حداقل رساندن هزینه­ی معاملات و اطلاعات می­شود.

 

• موجب ارزیابی سریع ابزارهای مالی می­شود.

 

• با ایجاد رونق در کسب و کار و تجارت، همچون بیمه­ای در برابر تهدیدات بازار یا قیمت­ها عمل می­کند.

 

• تسویه حساب در معاملات را تسهیل می­کند.

 

• در این نوع بازار، وجوه به­طور مستمر و ادامه­دار در دسترس می­باشند.

بازار سرمایه بهترین منبع مالی شرکت­ها است. این بازار، طیف وسیعی از فرصت­های سرمایه­گذاری را از طریق ایجاد سرمایه درمیان سرمایه­گذاران ارائه داده و آنان را به سرمایه­گذاری بیشتر تشویق می­کند. در بازار سرمایه ارتباط میان سرمایه گذار و سرمایه پذیر، بیش از یک سال است.
 

انواع بازارهای سرمایه

بازار سرمایه را می­توان به انواع و اقسام بازارها تقسیم­بندی کرد. به عنوان مثال می­توان بازار سرمایه­ای ایران را از نظر شرایط شرکت­ها، به دو بخش بازار سهام و بازار اوراق قرضه تقسیم نمود، اما در معمولی­ترین تقسیم­بندی، بازار سرمایه به دو شاخه بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می­شود.
 

بازار اولیه سرمایه

بازار اولیه، یک بازار جدید است و تنها به موضوع اوراق بهادار می­پردازد. به عبارت دیگر، بازار اولیه­ی سرمایه مکانی است که اوراق بهادار برای اولین بار عرضه و فروخته می­شود. در این نوع بازارشرکت­ها مستقیما سرمایه­ی مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم، به­دست می­آورند و فروشندگان اوراق بهادار همان شرکت­هایی هستند که سهام خود را عرضه می­کنند. (12)

در بازار اولیه، اوراق بهادار برای اولین بار برای خرید سرمایه­گذاران ایجاد می­شود. اوراق بهادار جدید در این بازار از طریق بورس اوراق بهادار صادر شده و دولت و همچنین شرکت­ها را قادر به افزایش سرمایه می­­کند. برای معامله­ای که در این بازار صورت می گیرد، سه نهاد درگیر هستند: شرکت، سرمایه­گذاران وشرکت سرمایه­گذار. به عنوان نمونه­هایی از بازار اولیه می­توان به بازار اسکناس، اوراق قرضه­ی دولتی یا اوراق بهادار شرکت­ها و همچنین سهام شرکت­ها اشاره کرد. (13)
 

عملکردها و وظایف در بازار اولیه

­

پیشنهاد جدید

بازار اصلی پیشنهاد جدیدی را ارائه می­دهد که قبلا در هیچ بورس دیگری معامله نشده بود. به همین دلیل به این نوع بازار، بازار جدید نیز گفته می­شود. سامان­دهی پیشنهادات جدید شامل ارزیابی و پردازش قابلیت­های پیشنهادهای جدید نیز می­­شود. ملاحظات مالی در این خصوص شامل ملاحظات مربوط به حقوق صاحبان سهام، نسبت نقدینگی، نسبت بدهی به سهام و الزام ارزی است؛ این کار با کمک بانکداران تجاری انجام می­شود.
 

خدمات پذیره­نویسی

در هنگام ارائه­ی شماره جدید به پیشنهاد واصله، پذیره­نویسی یک جنبه­ی اساسی است. در صورت عدم توانایی فروش تعداد مورد نیاز سهام در بازار اصلی، نقش سودجویان در بازار اصلی پررنگ می­شود که، شامل خرید سهام فروخته نشده است. ممکن است یک موسسه­ی مالی به عنوان سرمایه­گذار عمل کند، و حق کمیسیونی برای تصویب دریافت نماید.
 

توزیع پیشنهاد جدید

برای موفقیت در تجارت اوراق بهادار برای اولین بار (بازار اولیه) ، وظایف مشخصی به کارگزاران و دلالان داده می­شود و آن­ها از این طریق مستقیما با سرمایه­گذاران در تماس هستند. به این صورت که یک شماره­ی جدید در یک حوزه­ی بازاریابی اولیه توزیع شده و این توزیع با شماره­ی دفترچه جدید آغاز می­گردد. این امر عموم مردم را به خرید شماره­ی جدید دعوت می­کند و اطلاعات مفصلی درباره­ی شرکت و شرکت­های درگیر در اختیار مردم قرار می­دهد. (13)
 

انواع انتشار اوراق بهادار در بازار اولیه

پس از انتشار اوراق بهادار، سرمایه گذاران می­توانند چنین اوراق بهادار را از طرق مختلف خریداری کنند. موضوعات مطرح در بازار اولیه 5 نوع هستند:
 

انتشار عمومی

این نوع انتشار رایج­ترین روش برای انتشار اوراق بهادار یک شرکت به­طور عام است. این نوع انتشار منجر به جذب شرکت­ها از بازار سرمایه می­شود. این گروه از اوراق بهادار برای خرید و فروش در بورس کالا درج شده­اند.
 

انتشار خصوصی

وقتی شرکتی، اوراق بهادار خود را به گروه کوچکی از سرمایه­گذاران ارائه می­دهد، به آن انتشار یا قرارگیری خصوصی گفته می­شود. این اوراق بهادار ممکن است اوراق قرضه، سهام یا سایر اوراق بهادار باشند و سرمایه­گذاران آن می­توانند فردی و یا نهادی باشند.
 

انتشار ترجیحی

یکی از سریع­ترین روش­های موجود در شرکت­ها برای افزایش سرمایه، انتشار ترجیحی است. شرکت­های ذکر شده و ثبت نشده، هر دو گروه می­توانند سهام یا اوراق بهادار قابل تبدیل را برای گروه منتخب سرمایه­گذاران صادر کنند. با این حال، موضوع ترجیحی نه یک موضوع عمومی است و نه یک موضوع خصوصی و سهامداران سهام ترجیحی، قبل از پرداخت سهامداران عادی سود سهام را دریافت می­کنند.
 

انتشار برای یک نهاد واجد شرایط

این نوع انتشار، نوع دیگری از انتشار خصوصی است که طی آن، یک شرکت مشخص شده، اوراق بهادار را به صورت سهام عدالت یا بدهی­های جزئی به خریدار واجد شرایط صادر می­کند. خریداران واجد شرایط، در درجه­ی اول، سرمایه­گذارانی هستند که دانش و تخصص مالی لازم برای سرمایه­گذاری در بازار سرمایه را دارند. برخی از این خریداران موسسه­ی واجد شرایط عبارتند از :
 

• ­
• صندوق های بازنشستگی

 

• ­
• بیمه گذاران بانک­های تجاری برنامه­ریزی شده

 

• ­
• صندوق های سرمایه­گذاری مشترک

 

انتشار به همراه حقوق و جایزه

یکی دیگر از موضوعات مهم در بازار اولیه، انتشار به همراه حقوق و جایزه است در این حالت، یک شرکت با ارائه­ی حقوق و جایزه، اجازه می­دهد که بتوان اوراق بهادار بیشتر با قیمت از پیش تعیین شده خریداری کرده و یا به سهام آزاد اضافی – به عنوان جایزه- دست یافت. (13)



مزایا و معایب بازار اولیه

• ایجاد فرصت برای سرمایه­گذاران جدید

 

• گسترش شرکت­های موجود

 

• ایجاد فرصت برای تحقق ایده­های جدید به سرمایه­گذاران. (14)

 

• ریسک ضریب اطمینان

• بازار اولیه مکان جدیدی برای اوراق بهادار است بنابراین تکیه بر عوامل مرتبط با اوراق بهادار برای سرمایه­گذاران دشوار است زیرا عموم علاقمندان به خرید سهام جدید دانش کمتری نسبت به بازار اولیه دارند.

 

• قیمت­ها عمدتا در بازار اولیه بی­ثبات هستند زیرا پیش بینی تقاضا برای اولین بار و به هنگام صدور، دشوار است. به همین دلیل بسیاری از قیمت­ها پائین­تر از عرف بازار تنظیم شده­اند.

 

• عدم دانش و تجربه

• عدم آگاهی از بازار اوراق بهادار، مانعی بر سر راه سرمایه­گذاران است. مردم عادی در بورس اوراق بهادار با مشکلات زیادی روبرو هستند. (14)

 

بازار ثانویه­ سرمایه

این بازار مکانی است که معاملات برای اوراق بهادارِ موجود انجام می­شود و به عنوان بورس شناخته می­شود. در این­جا اوراق بهادار توسط سرمایه­گذاران خریداری و فروخته می­شود. در حقیقت، دارایی­هایی که در مرحله­ی بازار اولیه مورد معامله و پذیره­نویسی قرارگرفته است، برای معامله­های بعدی نیاز به بازار ثانویه دارد. یعنی می­توان گفت بازار ثانویه، محل داد و ستد اوراق منتشر شده در بازار اولیه است و حجم معاملات در این بازار، نسبت به بازارهای اولیه بسیار بیشتر است.

در این بازار تغییرات قیمت­ها شکل می­گیرد و اوراق بهادار، بارها و بارها در آن دادو ستد می­شود. به عبارت دیگر می­توان اینطور جمع­بندی کرد که تقریبا تمامی معاملات سهام در بازار بورس در گروه معاملات بازار ثانویه قرار می­گیرند. در معاملات بازار ثانویه، دیگر شرکت نقشی ندارد و همه معامله­کنندگان، سرمایه ­گذاران هستند. سرمایه­ گذاران، اوراق بهادار را از طریق بورسِ کالا خرید و فروش می­کنند و معاملات اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار منجر به مبادله­ی پول و اوراق بهادار میان سرمایه­گذاران می­شود. (14)



قیمت­ها در بازار ثانویه با تقاضا در نوسان است. سرمایه­گذاران نیز برای انجام تجارت باید حق کمیسیون به کارگزاران پرداخت کنند. اوراق بهادار در یک بازار کاملا منظم و قانونی با ضوابط و مقررات دقیق معامله می­شود. این ضابطه­مندی تضمینی است برای این­که سرمایه­گذاران بتوانند بدون ترس از تقلب، تجارت کنند.

بازار بورس نیویورک یکی از بزرگترین بازارهای ثانویه­ی جهان است. نمونه­ی دیگری از بازار ثانویه، بورس اوراق بهادار تهران است. (15)
 

عملکرد بازار ثانویه

• وجود اطلاعات منظم در خصوص ارزش اوراق بهادار (Security)

 

• ارائه­ نقدینگی به سرمایه­گذاران به ازای دارایی­های خود

 

• ایجاد یک تجارت مستمر و فعال

 

• فراهم کردن یک مارکت پِلِیس (12)

تفاوت بازار اولیه و ثانویه

• تفاوت اصلی بازار اولیه و ثانویه این است که در بازار اولیه فقط اوراق بهادار جدید صادر شده است. در حالی که در بازار ثانویه برای اوراق بهادارِ موجود، معاملات به­ عمل می­ آید و موضوع تازه­ای در بازار ثانویه وجود ندارد.

 

• این بازار سرمایه اولیه است که با جمع­آوری بودجه در شکل­گیری سرمایه کمک می­کند. اما بازار ثانویه باعث افزایش نقدینگی و سرمایه­گذاری مجدد خواهد شد. و این امر به نوبه­ی خود، موجبات انتقال وجوه به موثرترین بخش­های اقتصاد را فراهم می­آورد.

 

مزایا و معایب بازار ثانویه

 

• ایجاد فرصت­های سرمایه­گذاری

• سرمایه ­گذاری در سهام به سرمایه­ی خیلی زیادی احتیاج ندارد. بنابراین مشاغل کوچک فرصت سرمایه­گذاری پیدا می­کنند.

 

• ایجاد پس ­انداز

• همان­طور که پول به شکل سهام در بورس ارائه می­شود، سرمایه­گذاران به راحتی می­توانند وجوه را برای سرمایه­گذاری جمع­آوری کنند و به همین دلیل جمع­ آوری وام­های بلندمدت و وجوه آسان می­شود.

 

• به سنجش وضعیت اقتصادی کشور کمک می­کند.

 

• معیاری برای ارزیابی منصفانه­ی یک شرکت فراهم می­کند.

 

• سیاست­های سیاسی و دولتی

• برای دستیابی به تدارم در هر بازاری، وجود سیاست­های سیاسی و دولتی مورد نیاز است اما این سیاست­ها بایستی پایدار باشند تا بعنوان راهنمای مناسبی برای سرمایه­گذاری به کار برده شوند و عدم ثبات و وجود تغییرات پیاپی در آن­ها، وضعیت بازار را به گمراهی می­کشاند.

 

• احساسی شدن سرمایه­گذاران و علاقه زیاد آنان به ریسک ­کردن، از دیگر عوامل تاثیرگذار بر وضعیت بازار ثانویه است که در پاره­ ای موارد مشکلاتی در وضعیت بازار ثانویه به وجود می­آورد. (14)

 
آشنایی با بازارهای سرمایه از اهمیت زیادی برخوردار است. این بازارها شامل سهام و بازار اوراق بهادار است. دارایی­های مختلفی در بازار سرمایه معامله و خرید و فروش می­شود و در آن سرمایه­گذاری از نقش بسیار تاثیرگذاری در رونق اقتصادی کشور برخوردار است زیرا از این طریق، منابع مالی مورد نیاز بنگاه­های اقتصادی برای توسعه­ فعالیت­ها تامین شده و رونق کسب و کار، اشتغال­زایی و رشد و شکوفایی اقتصادی را در کشور به دنبال خواهد داشت.

تا به اینجا تلاش کردیم تا شما را با برخی از اطلاعات و مفاهیم اصلی در بازار سرمایه همچون معنای بازار سرمایه، نحوه­ی عملکرد در این بازار، انواع آن و ویژگی ها و مزایا و معایب هریک از بازارهای اولیه و ثانویه بیشتر آشنا کنیم. (16)
 

شناخت بازار اوراق قرضه و بازار بورس

همانطور که می دانید بازار سرمایه در مقایسه با بازار پول ابزارهای بیشتری را در اختیار شما قرار می دهد. به همین دلیل است که میزان استقبال عموم از آن بسیار بالاست. در ادامه قصد داریم تا به بررسی زیر مجموعه های بازار سرمایه بپردازیم، چرا که آگاهی از این هم به شما در انتخاب حوزه مناسب سرمایه گذاری برای خودتان کمک بسیار زیادی خواهد کرد. در ابتدا لازم است بازار اوراق قرضه را به شما معرفی کنیم.

بازار اوراق قرضه چیست؟

بنابراین می توان اوراق قرضه را نوعی از سرمایه گذاری دانست که در آن سرمایه گذار پول خودش رو به یک شرکت خصوصی یا دولتی و یا یک شرکت نیازمند به سرمایه قرض می دهد وشرکت سرمایه پذیر نیست متعهد می شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر رو در بازه زمانی مشخص و پرداخت سود به صورت منظم به سرمایه گذار بازگرداند. لازم است بدانید که این بازی زمانی برای بازپرداخت اصل پول، سررسید نام دارد و سود ثابت هر دوره نیز کوپن اوراق نامی ده می شود. (17)

جالب است بدانید که اوراق قرضه معمولاً توسط نهادهای دولتی از جمله شهرداری ها و و شرکت های دولتی منتشر می شود و به نوعی ابزار تامین مالی نهادها برای پروژه ها و فعالیت های عمرانی تاسیساتی در حوزه دولتی و شهری است. اوراق قرضه به نام دارای درآمد ثابت شناخته می شوند که نشان از بالا بودن اعتبار و کم بودن فاکتور ریسک در آن ها دارد. پس به نوعی می توان گفت که در این ابزار شرکت منتشر کننده اوراق (ناشر) به سرمایه گذاران این تعهد را می دهد که با پرداخت سود ثابت دوره ای (کوپن)، اصل سود آن ها را در سررسید به آن ها پرداخت کند.

باید توجه داشته باشید که ممکن است در برخی از موارد شرکت منتشرکننده اوراق قرضه برای شرکت دیگری این کار را انجام دهد و نیازهای مالی آن شرکت را تامین کند. در این حالت به شرکتی که نیازمند سرمایه است، بانی می گویند. پس می توان گفت که ناشر اوراق قرضه الزاماً بانی نخواهد بود، هر چند که این احتمال نیز وجود دارد که شرکت ناشر همان بانی نیز باشد.

دانستن این نکته خارج از لطف نیست که شرکت ها اوراق قرضه را به فروش سهام برای تامین سرمایه جهت پیشبرد اهداف مالی خودشان می دهند، چرا که دارندگان اوراق قرضه صاحبان شرکت به حساب نمی آیند و حق دخالت در امور داخلی یک شرکت را ندارند، چراکه آن ها صرفاً طلبکاران شرکت هستند. این در حالی است که دارندگان سهام در تصمیم گیری های شرکت دخیل هستند. (18)

انواع اوراق قرضه

 

اوراق قرضه ی دولتی

دولت گاهی برای تامین مالی برنامه های خود، پرداخت حقوق کارمندان و پیمانکاران، پرداخت صورت حساب ها یا هزینه ها، اوراق قرضه را صادر می کند و از این طریق سرمایه لازم برای پیشبرد پروژه های مختلف عمرانی را از سمت سرمایه گذاران داخلی جذب می کند. اعتبار این نوع از اوراق قرضه با اعتبار دولت رابطه مستقیم دارد، چرا که در یک طرفه این نوع از اوراق قرضه دولت قرار دارد. برای مثال اوراق قرضه کشورهای اقتصادی باثبات اعتبار بسیار بالایی دارد و همواره از امن ترین سرمایه گذاری ها به حساب می آید، این در حالی است که در طرف مقابل آن ها اوراق قرضه کشورهای در حال توسعه دارای ریسک نسبتاً بالاتری هستند.


 

اوراق قرضه ی شهرداری

این بخش از اوراق قرضه توسط عوامل اجرایی شهرها و کشورها و مناطق مختلف برای تامین عملیات یا پرداخت هزینه پروژه ها به پیمانکار ها صادر می شود. فرض کنید که شهرداری قرار است یک بیمارستان بسازد، اما اعتبارات لازم را برای این کار ندارد یا به دلایل خاصی قصد دارد تا اعتبارات لازم را از سرمایه گذاران جذب کند.

اینجاست که شهرداری اقدام به انتشار اوراق قرضه می کند، یعنی به نوعی سرمایه لازم برای پروژه ها را از مردم قرض می گیرند و این قرض را به همراه سود به آن ها باز می گردانند. البته لازم است بدانید که شهرداری معمولاً هزینه پروژه ها را با درآمدهای خودش از طریق دریافت عوارض و مالیات پرداخت می کند، اما گاهی برای انجام پروژه های بزرگ، رو به انتشار این اوراق نیز می آورد.
 

اوراق قرضه ی شرکتی

اوراق قرضه شرکتی، نوعی از اوراق قرضه هستند که توسط کسب و کارهای مختلف و شرکت های نوظهور صادر می شوند. در واقع شرکت ها و کسب و کارهای تازه از این طریق اقدام به جذب سرمایه برای استارت فعالیت خودشان می نمایند. به نوعی می توان گفت که او را قرضه شرکتی شبیه به اوراق قرضه دولتی هستند، با این تفاوت که ریسک سرمایه گذاری در آن ها اندکی بالاتر است اوراق قرضه دولتی است، البته نباید این نکته را نیز از قلم انداخت که در بسیاری از موارد، اوراق قرضه شرکتی سود به نسبت بالاتری را در مقایسه با اوراق قرضه دولتی پرداخت می کنند. همچنین این نوع از اوراق قرضه دارای تنوع بیشتری هستند و تعداد گزینه های بالایی را برای انتخاب به سرمایه گذار ارائه می دهند. (19)

بورس چیست؟

بهتر است برای پاسخ به این سوال سراغ تعاریف ساده برویم. بورس در واقع بازاری است که در آن معامله گران و سرمایه گذاران می توانند موارد متعددی را بخرند و بفروشند. البته برای این کار بازارهای مختلفی با قوانین خاص خودشان وجود دارند، مانند بورس کالا یا بورس ارز. بورس اوراق بهادار محلی است که شرکت های سهامی عام، سهام خودشان را در آن عرضه می کنند و سرمایه گذاران علاقه مند به سرمایه گذاری در آن شرکت ها نیز متعاقباً سهامشان را خریداری می کنند.

هر شخصی می تواند بسته به هدف خودش از سرمایه گذاری، مقادیر مختلفی از یک سهم را خریداری کند. با خرید سهام یک شرکت شما در سود و زیان شریک می شوید، این در واقع بدین معنی است که شما صاحب بخشی از شرکت می شوید، چرا که شما با خرید سهام یک شرکت، بخشی از منابع مالی برای پیشبرد اهداف شرکت موردنظرتان را تامین می کنید. (20)

جالب است بدانید که مطالعات اولیه برای تاسیس بورس در ایران به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی برمی گردد. البته وقوع جنگ جهانی دوم باعث شد تا تاسیس بورس در ایران ۲۵ سال عقب بیفتد. بیان این نکته خالی از لطف نیست که بورس در واقع یک کلمه فرانسوی است که به معنی کیف پول می باشد.

نباید این نکته را نادیده گرفت که سرمایه گذاری در بورس می تواند نقش بسیار زیادی در رونق اقتصادی یک کشور داشته باشد، چون با این کار منابع مالی مورد نیاز بنگاه های اقتصادی برای توسعه دادن و پیشبرد فعالیت ها تأمین می شود. در نتیجه این گونه فعالیت ها رونق کسب و کار، اشتغال زایی و رشد و شکوفایی اقتصاد کشور را به دنبال خواهد داشت. (21)


 

انواع بازار بورس در ایران

 

بورس کالا

بورس کالا بخشی از بازار بورس است که خرید و فروش کالاهای از قبل مشخص شده در آن صورت می گیرد و فعالیت خود را به صورت دائمی و منظم در بازار ادامه می دهد. هر بخش از بورس کالا با نام کالایی که در آن مبادله می شود شناخته می گردد، برای مثال بورس گندم درباره بازاری است که در آن گندم خرید و فروش می گردد. مثال های مشابهی نیز برای فلزات و نفت وجود دارند.
 

بورس ارز

عملکرد این بخش از بازار بورس دقیقاً مشابه نامش است. در این بخش از بازار، کار خرید و فروش پول های خارجی انجام می گیرد که بسیار هم پرطرفدار است.
 

بورس اوراق بهادار

بازار بورسی که در آن اوراق بهادار و سهام شرکت ها توسط اشخاص حقیقی و حقوقی معامله می شود.  (22)
 

تفاوت های بازار بورس و اوراق قرضه

بازار اوراق قرضه و بازار بورس زیر مجموعه های بازار سرمایه به حساب می آیند و فعالیت در آن ها نوعی سرمایه گذاری محسوب می گردد. اما تفاوت های جالبی بین آن ها وجود دارد که در ادامه به شرح آن ها خواهیم پرداخت. یک تفاوت اصلی بین آن ها این است که خرید سهام یک شرکت در بازار بورس به معنای مالکیت در بخشی از آن شرکت است، پس طبیعتاً بازدهی این سرمایه گذاری نیز به میزان و رشد آن شرکت بستگی دارد. این در حالی است که اوراق غرضه به نوعی دادن وام به دولت محسوب می شوند و با خرید آن ها مالکیتی اتفاق نمی افتد. باید از این نکته آگاه باشید که سود خرید اوراق قرضه نسبت به سرمایه گذاری در بازار بورس پایین تر است، اما میزان ریسک در آن بسیار پایین تر از خرید سهام یک شرکت در بازار بورس است.

در طرف مقابل خرید سهام در بازار بورس قرار دارد که در صورت تسلط و داشتن علم کافی روی بازار می تواند بسیار سودآور و البته در صورت گرفتن تصمیمات اشتباه و غیر اصولی، بسیار زیان آور باشد. لازم به ذکر است حضور در بازار بورس و خرید و فروش سهام مستلزم ریسک بیشتری است، چرا که به پیشرفت و افق دید شرکتی که سهامش را خریداری می کنیم بستگی دارد. بنابراین لازم است که شما بر اساس روحیات شخصی خودتان گزینه ی مناسب برای سرمایه گذاری انتخاب کنید. (23) و (24)
 

مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس و اوراق قرضه

 

کسب درآمد خوب

اگر مطالعه و یادگیری را از کار خود حذف نکنید و اطلاعات خود را دائماً به روز نمایید، بخش بزرگی از راه موفقیت در بورس را پیموده اید. همیشه باید این نکته را در یاد داشته باشید که سرمایه گذاری و معامله در بورس اگر همراه با هوش مالی خوب و به صورت آگاهانه و اصولی انجام شود، موجب کسب درآمدهای خوب برای شما خواهد گشت، درآمد هایی که باعث می شوند بورس برای شما حالت شغل دوم و منبع درآمد اول را داشته باشد.
 

امنیت و شفافیت در سرمایه گذاری

شفافیت در انجام معاملات، امنیت در سرمایه گذاری و برخورداری از حمایت قانون جزء مهمترین ویژگی های سرمایه گذاری در بازار اوراق قرضه و بورس هستند. این بازارها دارای مقررات دقیق خودشان هستند. برای مثال تمامی شرکت هایی که سهام خودشان را در بازار بورس عرضه می کنند موظف هستند که اطلاعات مالی و سایر برنامه های اقتصادی خود را به سازمان بورس اعلام کنند.

مقابله با تورم

خرید سهام یک شرکت به معنی این است که شما به نسبت سهم خریداری شده، در منافع شرکت و دارایی ها سهیم هستید. پس می توان این نتیجه را گرفت که در طول زمان، ارزش دارایی های یک شرکت متناسب با تورم افزایش پیدا می کند و علاوه بر این، شرکت  با فعالیت های گوناگون و متعدد اقتصادی خود، سودهای قابل قبولی نیز به دست می آورد.

در نتیجه می توان به سادگی فهمید که یک شخص با اقدام آگاهانه برای خرید سهام شرکت های مختلف می تواند از سرمایه ی خود در مقابل تورم محافظت کند. البته خرید و فروش سهام باید همیشه به صورت اصولی و پس از آموزش های بورس انجام بگیرد.
 

کمک به پیشرفت اقتصاد کشور

با خرید اوراق قرضه شما در واقع به دولت، شهرداری و یا شرکت های تازه تاسیس که برای پیشرفت شان نیاز مبرمی پول دارند، وام می دهید. این کار شما به مانند تزریق سوخت به موتور های اقتصادی کشور است، چرا که شما با این کار موجب پیشرفته این شرکت پیش فروش پروژه های مختلف آنها می شوید و در قبال این یاری خودتان سود نیز دریافت می کنید. این مورد تعریف بسیار خوبی از یک معامله ی برد برد است.

با خرید سهام یک شرکت نیز شما حمایت خودتان را از چشم انداز و سیر پیشرفت آن شرکت اعلام می کنید که می تواند حرکت رو به جلو و افزایش بازده اقتصادی آن شرکت را تضمین کند. (25) و (26)



 همانطور که در طول مطلب با هم بررسی کردیم خرید اوراق قرضه مانند دادن وام به دولت، شهرداری و یا شرکت های تازه کار است و در عین حال که موجب رشد و شکوفایی آن ها می شود، باعث رسیدن شما به سود هم می گردد. خرید سهام یک شرکت در بازار بورس نیز به مانند خرید اوراق قرضه موجب حمایت از استراتژی های آن شرکت و کمک به پیشبرد اهدافش می گردد. پس از هر دوی آن ها فعالیت های مثبت اقتصادی به حساب می آیند. هر کدام از آن ها مزایایی دارند، برای مثال اوراق قرضه ریسک بسیار پایینی دارند، در حالی که خرید و فروش سهام، سود بهتری را نصیب شما می کند. (27)
 

مقایسه ی بازار سرمایه و بازار پول

بدون شک همه ما افرادی را دیده ایم که موفقیت های بزرگی را در هر یک از بازارهای بزرگ اقتصادی به دست آوردند. شاید شما هم زندگی نامه افراد موفق در بازارهای مالی را مطالعه کرده باشید. همه ما چه جای آن ها باشیم و به مانند آن ها موفقیت های بزرگی را کسب کنیم. اما همانطور که می دانید برای موفقیت در هر یک از بازارهای مالی باید ابتدا اصول و قواعد آن را به درستی یاد بگیریم.

در ابتدا باید بدانید که واژه بازار مالی برای طیف بسیار وسیعی از بازارها و تجارت ها در سطح اقتصاد به کار می رود. به طور خلاصه می توان گفت که هر بازاری که در آن تجارتی صورت می گیرد، در اقتصاد یک کشور بازار مالی به حساب می آید. از بازارهایی که در آن ها ارز و فلزات به فروش می روند تا تجارت های مرتبط با اوراق بهادار و اوراق قرضه. در ادامه قصد داریم تا بازار سرمایه و بازار پول را که دو بخش مهم از بازارهای مالی هستند را به شما معرفی کنیم. در ابتدا به معرفی بازار سرمایه می پردازیم.

تعریف بازار سرمایه و انواع آن

به صورت ساده می توان گفت که بازار سرمایه بازاری است که برای خرید و فروش اوراق مالکیت و البته اوراق بدهی ساخته شده است. بازار سرمایه به نوعی بین سرمایه داران و تامین کنندگان آن و متقاضیان سرمایه راهی برای تبادل ایجاد می کند. در واقع سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی در یک طرف این بازار و شرکت ها، دولت یا اشخاص نیز در طرف دیگر آن قرار دارند. بر همین اساس می توان گفت که وجود بازار سرمایه برای عملکرد صحیح اقتصاد حیاتی و لازم است، چرا که سرمایه برای تولید در یک اقتصاد ضروری است. (28)

فارغ از تفاوت موجود بین اوراق مالکیت و اوراق بدهی، بازار سرمایه را می توان به دو دسته از بازارها تقسیم کرد. اولین دسته بازار اولیه نام دارد. در بازار اولیه سهام و اوراق مشارکت شرکت های مختلف به صورت مستقیم تحت عنوان عرضه عمومی اولیه توزیع می شود. این بازار این امکان را فراهم می کند تا شرکت ها بدون گرفتن وام با عرضه سهام خود به عموم مردم منابع مالی خودشان را برای پیشبرد فعالیت ها و اهدافشان تامین کنند. می توان گفت که در این بازار شرکت ها به نوعی از مردم وام می گیرند.

در بازار ثانویه هم سهام شرکت ها داد و ستد می شود سهامداران بتوانند با فروش سهام خودشان به نقدینگی برسند و علاقه مندان سهامداری هم از طریق خرید سهام، مالک بخشی از شرکت دلخواهشان شوند. (28)

تعریف بازار پول

بازار پول یک بازار برای تبادل پول و دیگر دارایی های جانشین پول ایجاد شده است. البته همه این داد و ستد ها سررسیدی کمتر از ۳۶۵ روز یا یک سال دارند. در تعریفی دیگر می توان از بازار پول به عنوان بازاری با قابلیت های مالی کوتاه مدت با ویژگی پایین بودن ریسک، قابلیت نقد شوندگی بالا و همچنین ارزش اسمی زیاد نام برد.

بخش اصلی فعالیت ها و داد و ستد ها در این بازار روی ابزارهایی تمرکز دارند که به معامله گران و شرکت ها و بنگاه  های تجاری این امکان را می دهند که به سرعت نقدینگی خودشان را به میزان قابل قبول و دلخواه خودشان برسانند. عدم همزمان بودن دریافت و فرایند انجام مخارج، یکی از دلایل نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول است.

جالب است بدانید که این قابلیت برای واحدهای اقتصادی محفوظ است که جدا از دریافت وجوه نقدی برای مخارج خودشان منابع پولی را نیز نگهداری کنند، اما این امر موجب ایجاد هزینه ای به شکل نرخ بهره است و بنگاه های اقتصادی تلاش زیادی برای حداقل کردن این گونه هزینه ها دارند. به همین دلیل است که بنگاه های مالی همواره تلاش می کنند که کمترین منابع مالی ممکن را برای انجام داد و ستد های روزانه خودشان نگهداری کنند و برای رسیدن به این هدف، آن ها همیشه ترکیبی از ابزارهای مالی بازار پول «ویژگی نقدینگی بالا و هزینه و ریسک پایین» را با منابع نقد ترکیب می کنند و مورد استفاده قرار می دهند.

جالب است بدانید که بازار پول، یک بازار سازمان یافته به حساب نمی آید. به عبارت دیگر ارتباط جغرافیایی و جهانی خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نمی شود و به طور کلی بانک ها موسسات اعتباری غیر بانکی، به طور کلی جاهایی که در آن ها داد و ستد ابزارهای مالی بازار پول در آنجا انجام می شود، تشکیل دهنده بازار پول به حساب می آیند.

مشارکت کنندگان یا سرمایه گذاران در بازار پول را افراد یا واحدهای اقتصادی تشکیل می دهند که دارای میزانی از مازاد نقدینگی هستند. این گونه مشارکت کنندگان یا سرمایه گذاران به عنوان یک سرمایه گذار یا بهتر بگویم پس انداز کننده، منابع مالی خودشان را به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در اختیار واحدهای نیازمند منابع مالی قرار می دهند. البته لازم به ذکر است که آن ها این کار را با سررسید های کوتاه مدت انجام می دهند.

به عبارتی می توان مهمترین هدف بازار پول را ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور تامین سرمایه ی در گردش و همچنین تامین نقدینگی کوتاه مدت این واحدها برشمرد. (29)

ابزارها و انواع بازار پول

 

اسناد خزانه

اسناد خزانه توسط دولت منتشر می شوند و سررسید شان به طور معمول سه ماهه، شش ماهه و یک ساله است. می توان گفت که اسناد خزانه، اوراق بهادار از نوع کوتاه مدت هستند. یک نکته بسیار مهم در مورد اسناد خزانه این است که این اسناد از اوراق تنزیل شده در بازار پول به حساب می آیند، این بدین معنی است که آن ها به صورت تنزیل شده به فروش می رسند، یعنی خریدار هنگام خرید آن ها مبلغی کمتر از مبلغ روی سند «مبلغ اسمی» را می پردازد، در عوض در تاریخ سررسید سند مبلغ اسمی، سند را دریافت می کند.
 

پذیرش بانکی

در ابتدا جالب است بدانید که پذیرش بانکی از قدیمی ترین و کوچکترین ابزارهای بازار پول به حساب می آید؛ پذیرش بانکی در واقع دستور پرداخت مبلغی معین در تاریخی معین به سرمایه گذار است.


 

اوراق تجاری

اوراق تجاری نوعی از اوراق قرضه کوتاه مدت به حساب می آیند. این اوراق توسط موسسات مالی و غیرمالی منتشر می شود و سر رسیدی معادل ۲۷۰ روز یا کمتر دارد. این اوراق تجاری برای شرکت ها و موسساتی که به وجه نقد در بازه زمانی کوتاه مدت نیاز دارند، جنبه حیاتی دارد و ابزار مالی بسیار موثری محسوب می گردد. (30)
 

گواهی سپرده

این گواهی ها از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی وارد بازار پول شدن و بحث استفاده از آن ها مطرح شد. گواهی های سپرده جدیدترین و در عین حال مهم ترین ابزارهای بازار پول هستند. جالب است بدانید که این گواهی ها به دلیل انعطاف پذیری و تنوع، به سرعت گسترش یافتند و مردم استقبال بسیار خوبی از آن ها نمودند. در ادامه تعریف مختصری از این ابزار بازار پول خواهیم داشت.



گواهی سپرده یک سند است که توسط یک موسسه سپرده پذیر مانند بانک یا سایر موسسات مالی و اعتباری منتشر می شود. بانک یا موسسه مالی این گواهی را در قبال مبلغ معینی از پول که نزد خودش به امانت می گیرد، صادر می کند. بسیاری از سپرده گذارانی که مایل هستند بازده تغییر پول خود را محاسبه کنند و زمان سررسید بهره پول خود را نیز بدانند، تمایل دارند که از گواهی های سپرده - که در بین عموم به سپرده های بانکی معروف هستند - استفاده کنند. ویژگی های خاص گواهی های سپرده باعث شده است تا آن ها در بین مردم به عنوان یک سرمایه گذاری مطمئن و بدون ریسک شناخته شوند. (31)

اگر بخواهیم گواهی های سپرده را بخش بندی کنیم، باید آن ها را به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم کنیم، البته از نظر زمانی هم آن ها به دو بخش کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می شوند.
 

تفاوت ها و اهداف بازار سرمایه و بازار پول

برخی از مردم بازار پول و بازار سرمایه را با هم ترکیب می کنند، برخی دیگر نیز بازار سرمایه را با بازار پول - یا بالعکس - اشتباه می گیرند. اما نکته بسیار مهم اینجاست که باید آگاه باشید که این دو بازار از هم بسیار متمایز بوده و از چند منظر مهم و اساسی با هم دارای تفاوت هستند. یکی از تفاوت های اصلی این دو بازار مربوط به مدت سرمایه گذاری در آن ها است.

بازار سرمایه به صورت اختصاصی برای سرمایه گذاری های میان مدت و بلند مدت در نظر گرفته شده است و مدت زمان سرمایه گذاری در آن یکساله و یا بیشتر است. این در حالی است که بازار پول مربوط به خرید و فروش و سرمایه گذاری با سر رسید های کمتر از یک سال است. (32)

یک مورد تفاوت دیگر بازار سرمایه و بازار پول، بهره جویی از ابزارهای مالی متفاوت است. بازار پول از سپرده ها، وام، حواله و برات به عنوان ابزارهای مالی استفاده می کند، در حالی که بازار سرمایه از اوراق بهادار سهام و اوراق مشارکت به عنوان ابزارهای مالی استفاده می کند.

به خاطر تفاوت های ذاتی این دو بازار، هر یک از آن ها برای اهداف متفاوتی از سرمایه گذاری مورد استفاده قرار می گیرند. اگر بخواهیم از منظر افق سرمایه گذاری به این قضیه نگاه کنیم، می توانیم بگوییم که بازار سرمایه اغلب برای سرمایه گذاری هایی استفاده می شود که در آن خریدار یا سرمایه گذار، امیدوار به افزایش ارزش دارایی خود در طول زمان است. به همین خاطر است که شرکت ها از بازار سرمایه برای رشد دارایی ها در بلندمدت بهره می گیرند. (33)

این در حالی است که بازار پول اغلب برای مقادیر اندک سرمایه و یا به عنوان محل اندوخته سرمایه شرکت استفاده می شود.  از طرفی بازارهای پول به خاطر ساختار کوتاه مدتی که دارند مکان های به مراتب امن تری برای سرمایه گذاری به حساب می آیند. برخلاف بازارهای سرمایه که نیاز به زمان نسبتاً زیادی برای بررسی عملکرد مثبت یا منفی خودشان دارند، بازار پول در بازه های زمانی بسیار کمتری پاسخ خود را به سرمایه گذار می دهد. (34)

بازار سرمایه بهتر است یا بازار پول؟

سرمایه گذاران مشتاق هستند تا بدانند که کدام یک از این دو بازار، بازدهی بیشتری را نصیب آن ها می کند. با بررسی این موضوع در کشورمان متوجه می شویم که تمامی آمارها و ارقام نشان دهنده ی برتری بازار سرمایه و بورس است؛ به خصوص در یک سال اخیر. اما به راستی چه چیزی باعث این برتری شده است؟ در ادامه به بررسی مزیت های بازار سرمایه می پردازیم که موجب استقبال بهتر و بیشتر از آن شده است:
 

• سودهای بیشتر

همانطور که می دانید با سپردن پول خودتان به بانک، مبلغ مشخص و ثابتی را تحت عنوان سود در زمان سررسید دریافت می کنید. این در حالیست که شما می توانید با استفاده از نوسانات قیمت سهام در بازار سرمایه، سودهای بیشتری را کسب کنید.
 

• دریافت سود نقدی سالیانه «علاوه بر سود عادی»

باید توجه داشته باشید که اگر قیمت سهام شما در طول یک سال رشد نداشته باشد، باز هم شما سودی را دریافت خواهید کرد که در حدود سود بانک خواهد بود، فقط کافیست که در انتخاب خودتان دقت کنید و شرکت هایی را که سودهای نقدی بالایی بابت سهام اختصاص می دهند را انتخاب نمایید.
 

• بازدهی متناسب با توان و تخصص شما

نباید از این نکته به سادگی عبور کرد که در صورت داشتن آگاهی و دانش معامله در بازار سرمایه، سود شما نیز افزایش خواهد یافت. در واقع به زبان ساده می توان گفت که تفاوت در مهارت و توانایی هر شخص برای معامله، میزان سود دریافتی را در بازه های مختلف زمانی تغییر می دهد. (35)
 

نتیجه گیری و جمع بندی

در این مطلب به بررسی بازار مالی و زیرشاخه های آن یعنی بازار سرمایه و پول پرداختیم و مزایا و انواع هر کدام از این بازارها را شرح دادیم. همان طور که می دانید برای پیشرفت اقتصادی و مالی لازم است که سرمایه ی خودمان را به گردش در بیاوریم و از ابزارهای بازار سرمایه و همین طور بازار پول استفاده کنیم. برای این که احتمال سود خودمان را در این بازارها بالا ببریم، لازم است که با اطلاعات جامع و کافی وارد این بازارها شویم. در انتها امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد و روزهای سرشار از سودی را برای شما آرزومندیم.

پی نوشتها

1. www.businessjargons.com
2. www.corporatefinanceinstitute.com
3. www.wallstreetmojo.com
4. www.investopedia.com
5. www.cnbc.com
6. www.wallstreetmojo.com
7. www.briantracy.com
8. www.fa.wikipedia.org
9. www.investopedia
10. www.economictimes.indiatimes.com
11. www.karvyonline.com
12. www.wikipediat
13. www.groww.in
14. www.brainly.in
15. www.topper.com
16. www.khanesarmaye.com
17. www.investor.vanguard.com
18. www.khanesarmaye.com
19. www.emofid.com
20. www.imna.ir
21. www.actionbourse.blogfa.com
22. www.companyregister.ir
23. www.thestreet.com.
24. www.faranesh.com
25. www.khanesarmaye.com
26. www.en.wikipedia.org
27. www.fa.wikipedia.org
28. www.fa.wikipedia.org
29. www.khanesarmaye.com
30. www.fa.wikipedia.org
31. www.modiremali.com
32. www.karamadbrokerage.com
33.  www.wallstreetmojo.com
34. www.timesofindia.indiatimes.com
35. www.abcbourse.ir